سورهی لقمان [31]
این سوره، به
مناسبت نام لقمان، که در تمام قرآن تنها دوبار، آن هم در این سوره
آمده، لقمان نامیده شده است. ششمین سوره ازسورههای هفتگانه «لامات» است که با
حروف مقطّعهی «الم» آغاز شده است.
غرض این سوره- به طوری که آغاز و انجام آن، و نیز سیاق
تمامی آیات آن اشاره میکند- دعوت به توحید و ایقان و ایمان به معاد، و عمل به
کلیات شرایع دین است.
از ابتدای سوره پیداست که در باره بعضی از مشرکین نازل شده،
که مردم را از راه خدا و شنیدن قرآن، به وسیله تبلیغاتی دروغ جلوگیری نموده، میخواستند مساله خدا و دین را از یاد مردم
ببرند.پس این سوره نازل شد تا اصول عقاید و کلیات
شرایع حق را بیان نماید، و در برابر احادیث سرگرم کننده آنان مقداری از داستان
لقمان و مواعظش را ایراد کرده است.
و این سوره- به شهادت سیاقی که آیات آن دارد- در مکه نازل
شده، و یکی از آیات بر جسته آن آیه" ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ
أَنَّ ما یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ ..." است.
به طور کلی محتوای این سوره در پنج بخش خلاصه می شود:
بخش اول بعد از ذکر حروف مقطعه اشاره به عظمت قرآن و هدایت
و رحمت بودن آن برای مؤ منانی که واجد صفات ویژه هستند می کند، و در نقطه مقابل ،
سخن از کسانی می گوید که در برابر این آیات آنچنان سرسختی و لجاجت نشان می دهند که
گوئی گوشهایشان کر است ، علاوه بر این سعی دارند با ایجاد سرگرمیهای ناسالم دیگران
را نیز از قرآن منحرف نمایند.
بخش دوم از نشانه های خدا در آفرینش آسمان و بر پا داشتن آن
بدون هیچگونه ستون ، و آفرینش کوهها در زمین ، و جنبندگان مختلف ، و نزول باران و
پرورش گیاهان سخن می گوید.
بخش سوم به همین مناسبت قسمتی از سخنان حکمت آمیز لقمان آن
مرد الهی را به هنگام اندرز فرزندش نقل می کند که از توحید و مبارزه با شرک شروع
شده ، و با توصیه به نیکی کردن به پدر و مادر، و نماز، و امر به معروف و نهی از
منکر، و شکیبائی در برابر حوادث سخت ، و خوشروئی با مردم ، و تواضع و فروتنی و
اعتدال در امور پایان می یابد.
در بخش چهارم بار دیگر به دلائل توحید باز می گردد، و سخن
از تسخیر آسمان و زمین و نعمتهای وافر پروردگار و نکوهش از منطق بت پرستانی که
تنها بر اساس تقلید از نیاکان در این وادی گمراهی افتادند، سخن می گوید، و از آنها
بر مساءله خالقیت پروردگار که پایه عبودیت او است اقرار می گیرد.
و نیز از علم گسترده و بی پایان خدا با ذکر مثال روشنی پرده
بر می دارد، و در همین رابطه علاوه بر ذکر آیات آفاقی ، از توحید فطری که تجلیش به
هنگام گرفتار شدن در میان امواج بلا است به طرز جالبی بحث می کند.
بخش پنجم اشاره کوتاه و تکان دهنده ای به مساءله معاد و
زندگی پس از مرگ دارد، به انسان هشدار می دهد که مغرور به زندگی این دنیا نشود، به
فکر آن سرای جاویدان باشد.
این مطلب را با ذکر گوشه ای از علم غیب پروردگار که از همه
چیز در ارتباط با انسان از جمله لحظه مرگ او و حتی جنینی که در شکم مادر است آگاه
است تکمیل کرده و سوره را پایان می دهد.
